(Κείμενο: Γιάννης Ανδρουλιδάκης, Κυριακάτικη Αυγή, 3/11/2019)
Με το καμπανάκι του τελευταίου γύρου να έχει χτυπήσει στην πολύκροτη δίκη της Χρυσής Αυγής, με τον φίρερ της οργάνωσης Νίκο Μιχαλολιάκο να κλείνει τον κύκλο των απολογιών των κατηγορουμένων στις 6 και 7 Νοέμβρη, την προσεχή Τετάρτη και Πέμπτη, τα σημάδια πολιτικής αποσύνθεσης της ναζιστικής συμμορίας έχουν αρχίσει από καιρό να γίνονται εμφανή και στο δικαστήριο. Την κουραστική και εξοργιστική σειρά των απολογιών «δεν ξέρω, δεν είδα, δεν ήμουν εκεί» των μελών των Ταγμάτων Εφόδου, ακολούθησαν οι απολογίες του ηγετικού μηχανισμού της οργάνωσης του ελληνικού εθνικοσοσιαλισμού, οι οποίες χαρακτηρίστηκαν από αντιφάσεις και εκατέρωθεν φανερά ή υπόγεια «δωσίματα». Εν αναμονή της τελευταίας απολογίας και των αγορεύσεων συνηγόρων και εισαγγελέα, η καταδίκη των βασικών κατηγορούμενων τόσο για τις τρεις υποθέσεις που συνεκδικάζονται όσο και για αυτήν της εγκληματικής οργάνωσης μοιάζουν προφανείς.
Σε αυτό το πλαίσιο ο συνήγορος πολιτικής αγωγής του αντιφασιστικού κινήματος, εκπρόσωπος των Αιγυπτίων αλιεργατών αλλά και εκ των πρωταγωνιστών της διαδικασίας Θανάσης Καμπαγιάννης, μας μιλά για τον έως τώρα απολογισμό της δίκης και τις προοπτικές που ανοίγονται. Πεπεισμένος ότι η ποινική ευθύνη του ηγετικού κέντρου της Χρυσής Αυγής έχει ήδη στοιχειοθετηθεί και ότι οι αντιφάσεις στις απολογίες των κατηγορουμένων καταδεικνύουν την ενοχή τους, ο συνήγορος εκτιμά ότι η απευθείας διεύθυνση της δράσης των Ταγμάτων Εφόδου από τον ίδιο τον Ν. Μιχαλολιάκο έχει προκύψει από τη διαδικασία και επιβεβαιώνεται από τις πρόσφατες απολογίες των Ν. Μίχου και Γ. Λαγού, ενώ σημειώνει τη μεγάλη συνεισφορά του αντιφασιστικού κοινωνικού κινήματος στη διεξαγωγή και την πορεία της δίκης.
Φτάνουμε στην ευθεία μιας δίκης που σε μέγεθος και όγκο και διάρκεια δεν την έχουμε ξαναδεί στη μεταπολίτευση. Μια αντιφασίστρια την αποκάλεσε πρόσφατα εύστοχα «μικρή Νυρεμβέργη της Ελλάδας». Ποιος είναι ο μέχρι τώρα απολογισμός;
Όντως, η δίκη ήταν πάρα πολύ μεγάλη στα μεγέθη της. Ίσως και μεγαλύτερη από όσο το εκτιμούσαμε κι εμείς αρχικά. Ξεκίνησε στις 20 Απριλίου 2015. Έχουμε κλείσει λοιπόν 4,5 χρόνια λειτουργίας. Τα νούμερα ήταν ούτως ή άλλως μεγάλα: 69 κατηγορούμενοι, πολλοί δικηγόροι που παρίστανται, πάνω από 130 μάρτυρες που καλούσε ο εισαγγελέας. Αν σε αυτά προσθέσει κανείς τον μεγάλο όγκο των εγγράφων και τους μάρτυρες που κλήθηκαν στη συνέχεια και από την πολιτική αγωγή, αλλά περισσότερο από την υπεράσπιση, καταλαβαίνουμε ότι το μέγεθος είναι πραγματικά συγκρίσιμο με μεγάλες δίκες. Και υπάρχει πραγματικά μια αναλογία με τη Νυρεμβέργη, από το γεγονός και μόνο ότι δικάζεται μια εγκληματική οργάνωση η οποία είχε πάρει τον χαρακτήρα πολιτικού κοινοβουλευτικού κόμματος. Έχουν υπάρξει και άλλες δίκες ναζιστικής βίας στην Ευρώπη, αλλά αφορούν κατά κανόνα άτομα, όχι συλλογικότητες που έχουν πάρει πολιτικό και κοινοβουλευτικό χαρακτήρα.
Εμείς ως πολιτική αγωγή αποτιμούμε τη διαδικασία θετικά για τις στοχεύσεις μας. Θεωρούμε ότι έχει στοιχειοθετηθεί αυτό το οποίο έθετε ο παραμπεπτικό βούλευμα και το κατηγορητήριο. Τόσοι οι αξιόποινες πράξεις που συνεκδικάζονται στο συγκεκριμένο δικαστήριο, τα τρία κακουργήματα δηλαδή, η δολοφονία του Παύλου Φύσσα, η απόπειρα δολοφονίας των Αιγυπτίων αλιεργατών και η απόπειρα δολοφονίας των κομμουνιστών συνδικαλιστών, όσο όμως και η ομπρέλα της εγκληματικής οργάνωσης. Ότι δηλαδή, οι συγκεκριμένες εγκληματικές ενέργειες τελέστηκαν στο πλαίσιο δράσης της Χρυσής Αυγής κατά τρόπο ιεραρχικό και οργανωμένο και όχι ως αυτόβουλες ενέργειες κάποιων θερμόαιμων οπαδών της οργάνωσης.
Υπήρξε κάποια κομβική στιγμή που έγειρε την πλάστιγγα σε αυτή τη δίκη; Κάποιοι μιλούν για την παρουσίαση των αναγνωστέων στοιχείων, άλλοι για τις καταδικαστικές αποφάσεις στην υπόθεση του Συνεργείου και ορισμένοι για την πολύ κακή εικόνα των μαρτύρων υπεράσπισης…
Όσον αφορά την εξέλιξη της αποοδεικτικής διαδικασίας, θεωρώ ότι τα αναγνωστέα έγγραφα ήταν πάρα πολύ σημαντικά. Φυσικά οι μάρτυρες είναι τα αγκωνάρια της αποδεικτικής διαδικασίας. Το γεγονός ότι προσήλθαν, κατέθεσαν και δεν άλλαξαν τις καταθέσεις τους σε σχέση με την προδικασία και μάλιστα έδωσαν και καινούρια στοιχεία είχε μεγάλη σημασία. Αλλά νομίζω ότι για το δικαστήριο αποφασιστική υπήρξε η φάση των αναγνωστέων εγγράφων του κατηγορητηρίου, με την έννοια ότι εκεί είχαμε την επιβεβαίωση πραγμάτων τα οποία είχαν πει οι μάρτυρες, μέσα από σκληρό αποδεικτικό υλικό. Τηλεφωνικές συνομιλίες, βίντεο στα οποία οι κατηγορούμενοι έλεγαν αυτά τα οποία οι συνήγοροί τους αρνούνταν κ.ά. Ένιωθε κανείς το βάρος αυτών των στοιχείων και κατά τη διάρκεια των απολογιών των κατηγορούμενων. Το κλίμα είχε αλλάξει.
Παρακολουθώντας τις απολογίες κυρίως των πρώην βουλευτών, είχαμε την αίσθηση ότι οδεύουμε προς μια τελική αναμέτρηση Λαγού – Μιχαλολιάκου. Είδαμε όμως τελικά τον Λαγό να καλύπτει τον Μιχαλολιάκο, αναλαμβάνοντας ουσιαστικά την ευθύνη της δράσης της τοπικής οργάνωσης της Νίκαιας…
Εγώ δεν θεωρώ ότι η απολογία του Λαγού έγινε εν θερμώ. Είχε μια στρατηγική σκέψη από πίσω της. Για παράδειγμα, η επίθεση του Λαγού προς το δικαστήριο, ήταν μια επίθεση προσχεδιασμένη. Η απολογία του έχει στον πυρήνα της μια παραδοχή: ότι οι αξιόποινες πράξεις έχουν αποδειχτεί και επομένως χρειάζεται προκαταβολικά η υπεράσπιση και οι κατηγορούμενοι να αμφισβητήσουν τη νομιμότητα της δίκης, δηλαδή της ίδιας της διαδικασίας. Εξ ου και ο Λαγός επιτέθηκε με υβριστικές εκφράσεις στην ίδια την Πρόεδρο. Αυτή είναι η στρατηγική ενός κατηγορούμενου που εκτιμά ότι τα περιθώρια αθώωσης από το δικαστήριο δεν είναι πολλά. Έχοντας αυτό σαν δεδομένο, ο Λαγός εμφανίστηκε ως ο ηγέτης των Ταγμάτων Εφόδου του Πειραιά, ως ο άνθρωπος που δεν θα τους πουλήσει, αλλά θα καλύψει τη δράση τους, ιδιαίτερα της Νίκαιας και του Πατέλη. Η δική μου εκτίμηση όμως είναι ότι ο Λαγός «έσφαξε» τον Μιχαλολιάκο «με το γάντι». Λέγοντας και καταθέτοντας ότι δεν υπήρξε καμία διαγραφή και πειθαρχικό μέτρο σε βάρος της Νίκαιας, έκλεισε τη μοναδική έξοδο διαφυγής που είχε ο Μιχαλολιάκος. Που ήταν να πει ότι ένα κομμάτι της οργάνωσης ξεστράτισε και άρα οι αξιόποινες πράξεις που τέλεσε το συγκεκριμένο κομμάτι δε γίνεται να αποδοθούν και στην ηγεσία. Έτσι, παρότι δεν του επιτέθηκε κατά μέτωπο και κάλυψε ως έναν βαθμό τους ισχυρισμούς του, προχώρησε σε μια πολύ σημαντική διάψευση αυτών που ισχυρίστηκε ο Παναγιώταρος, κάνοντας σαφές ότι ούτε διαγραφές υπήρξαν ούτε η τοπική της Νίκαιας έκλεισε. Με αυτόν τον τρόπο καθιστά τον Μιχαλολιάκο υπεύθυνο για τις αξιόποινες πράξεις της Νίκαιας. Αυτό έχει ποινικές συνέπειες και βέβαια είναι και μια απόπειρα του Λαγού να αναδειχθεί ως ο πιο σκληρός και «ασυμβίβαστος», ο φυσικός ηγέτης των Ταγμάτων Εφόδου.
Οι ισχυρισμοί του Μίχου, ο οποίος υποστήριζε ότι κάθε τοπική είχε τον «τρόπο» της, φέρνοντας ως παράδειγμα τη δική του τοπική της Εύβοιας, όπου όπως είπε «δεν άνοιξε ρουθούνι», θα μπορούσε να είναι ένα όπλο στη φαρέτρα του Μιχαλολιάκου για να επικαλεσθεί αυτονόμηση της Νίκαιας;
Η διαφοροποίηση του Μίχου θεωρώ ότι υπήρξε η πιο κρίσιμη αποδεικτικά διαφοροποίηση που υπήρξε σε αυτό το δικαστήριο. Αντίθετα με άλλους που διαφοροποιήθηκαν νωρίτερα, ο Μίχος μίλησε ρητά και για την επίθεση στους Αιγύπτιους αλιεργάτες, λέγοντας ότι οι δράστες ήταν μέλη της ΧΑ και για την ανθρωποκτονία του Παύλου Φύσσα, και ανέφερε ότι ζήτησε διαγραφές οι οποίες ποτέ δεν έγιναν. Ραγίζει την ομερτά της εγκληματικής οργάνωσης. Είναι μια απολογία πολύ κρίσιμη για την στοιχειοθέτηση της ευθύνης του ηγετικού κέντρου της ΧΑ. Από εκεί και πέρα, ο Μίχος για δικούς του προφανώς λόγους προσπαθεί να παρουσιάσει τον εαυτό του ως λιγότερο σημαντικό και μια δομή που του επέτρεπε να προΐσταται μιας περιφέρειας που δεν τελούσε αξιόποινες πράξεις, σε αντίθεση με άλλες. Παρόλα αυτά, ο Μίχος λέει ρητά ότι υπήρχε αναφορά στην ανώτατη διοίκηση και ότι υπεύθυνος για την παραλαβή των έγγραφων αναφορών πανελλαδικά ήταν ο Λαγός εκθέτει την οργάνωση και τον ισχυρισμό ότι η ΧΑ ήταν λίγο πολύ ένα ‘’φραντσάιζ’’, στο οποίο δεν υπήρχαν μέλη.
Οδεύουμε λοιπόν προς μια νομική συντριβή της Χρυσής Αυγής, η οποία έρχεται να ακολουθήσει την εκλογική και πολιτική συντριβή της. Είναι δύο διαδικασίες αμφίδρομες, ανεξάρτητες ή η μία γέννησε την άλλη;
Σίγουρα είναι δύο διαδικασίες οι οποίες είναι αλληλοσυνδεόμενες. Η ίδια η ποινική δίωξη της ΧΑ γεννήθηκε μέσα από την αντιφασιστική έκρηξη που υπήρξε όλο το διάστημα από το καλοκαίρι του 2012 και κορυφώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2013, απέναντι στην κλιμάκωση της φασιστικής βίας. Ήταν τότε που η κυβέρνηση της ΝΔ ήταν υποχρεωμένη να δείξει ότι κόβει τον ομφάλιο λώρο ανάμεσα στο ίδιο το Μέγαρο Μαξίμου και τη Χρυσή Αυγή, ο οποίος υπήρχε όπως αποδείχτηκε αργότερα. Η ίδια η ποινική δίωξη ήταν γέννημα αυτής της δημοκρατικής κατακραυγής. Αλλά αυτό λειτούργησε πράγματι και αμφίδρομα. Η εξέλιξη της ποινικής δίωξης και της αποδεικτικής διαδικασίας βοήθησε και ενίσχυσε τις δράσεις του αντιφασιστικού κινήματος, το οποίο δεν ανέστειλε τη δράση του την τετραετία 2015-2019 και δεν άκουσε τους καλοθελητές που ζητούσαν μια «αναμονή» της δικαστικής απόφασης. Το αντιφασιστικό κίνημα συνεχίζει τις δράσεις του ανεξάρτητα από τις αποφάσεις των δικαστηρίων, φυσικά αξιοποιώντας όλα τα πορίσματα της αποδεικτικής διαδικασίας που προκύπτουν από τη δίκη. Θεωρώ ότι αυτό έχει σημασία για την απονομιμοποίηση της οργάνωσης ακόμα και στο ίδιο το εκλογικό της κοινό, το οποίο από ένα σημείο και πέρα αντιλήφθηκε ότι η Χρυσή Αυγή ως πολιτικό σχέδιο είναι ένα αδιέξοδο. Ευελπιστούμε ότι αυτό θα ολοκληρωθεί με μια καταδίκη της ΧΑ και των ηγετικών της στελεχών. Αυτό δε συμβαίνει αυτόματα. Η κοινωνική απονομιμοποίηση δεν εκφράζεται αδιαμεσολάβητα στο δικαστήριο. Πρέπει η εξουσία να κατανοήσει ότι δεν γίνεται να επιστρέψουμε στον Σεπτέμβριο του 2013 και μια περίοδο κατά την οποία δρουν τα Τάγματα Εφόδου ανενόχλητα, μαχαιρώνοντας μετανάστες και αντιφασίστες. Οι δικαστές θα πρέπει να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων και στον πήχη που έθεσαν οι πολίτες με την αντιφασιστική τους κινητοποίηση.
Έχει ανοίξει τους τελευταίους μήνες μια συζήτηση αναφορικά με τον νέο Ποινικό Κώδικα και τις συνέπειες που μπορεί να έχει στις ποινές. Άρχισε με την αποφυλάκιση του Κορκονέα, συνεχίστηκε με τις ποινές που δέχτηκαν ο Λαγός και ο Μίχος στην υπόθεση του «Συνεργείου». Ποια είναι η πραγματική επίδραση που μπορεί να έχει ο νέος Ποινικός Κώδικας στις αποφάσεις αρχικά του δικαστηρίου και στις ποινές στη συνέχεια;
Οι ποινές για τη διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης με τον παλιό ποινικό κώδικα ήταν 10 έως 20 έτη, με τον καινούριο ποινικό κώδικα είναι πλέον 5 έως 15 έτη. Για τα 15 έτη η μείωση είναι γενική, πλέον η πρόσκαιρη κάθειρξη για τα κακουργήματα έχει τα 15 έτη ως ανώτατη ποινή. Η πρόβλεψη του αρχικού προσχεδίου της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής ήταν προβληματική, γιατί εκεί οι ποινές για τη διεύθυνση ταυτίζονταν με τις ποινές για τη συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση. Θεωρούμε ότι είναι σωστό ότι στον τελικό νόμο υπάρχει διαφοροποίηση ανάμεσα στον διευθύνοντα και το μέλος. Σε κάθε περίπτωση θεωρώ ότι το δικαστήριο έχει στη διάθεσή του τα εργαλεία, και τα άρθρα του ποινικού κώδικα και τις ποινές για να τιμωρήσει την εγκληματική οργάνωση με επάρκεια. Από τη στιγμή που δεν πέρασε η πρώτη πρόβλεψη, τα εργαλεία υπάρχουν.